حمام شیخ بهایی؛ حمامی که با یک شمع گرم می شود

حمام شیخ بهایی حمامی اسرارآمیز در اصفهان، پایتخت ایران، در زمان صفویه در استان اصفهان بود. این شهر به عنوان یکی از مراکز فرهنگی و گردشگری ایران دارای آثار تاریخی فراوانی است. یکی از چشمه های آبگرم معروف متعلق به دوره صفویه حمام شیخ بهایی است. ویژگی اصلی حمام شیخ بهایی به سیستم گرمایش اختصاص دارد. حمام شیخ بهایی در استان اصفهان استان اصفهان یکی از مراکز فرهنگی و گردشگری ایران به شمار می رود. اصفهان در دوره صفویه به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد. بدین ترتیب شهر اصفهان در فاصله سالهای 1050 تا 1722 میلادی مورد توجه معماران و هنرمندان خوش ذوق قرار گرفت. مردم اصفهان فارسی را با لهجه اصفهانی صحبت می کنند. در گویش اصفهانی به جای کلمه «است» از حرف «س» استفاده می شود. اصفهان به دلیل داشتن مجموعه های تفریحی، آثار تاریخی، مراکز خرید و اماکن گردشگری، هر ساله پذیرای گردشگران داخلی و خارجی است.آثار تاریخی زیادی در شهر اصفهان وجود دارد که برخی از آنها در سازمان بین المللی تخصصی یونسکو به ثبت رسیده است.در زمان صفویه با تجربه و مهارت شیخ بهایی شبکه آبیاری کامل و گسترده در اصفهان شکل گرفت. در شهر اصفهان حدود ۲۷۳ گرمابه باقی مانده از دوره صفویه وجود دارد. از چشمه های آب گرم معروف اصفهان می توان به حمام نقاشی، حمام رهنان، حمام شاه علی در خیابان عبدالرزاق، حمام شیخ بهایی، حمام دهنو، حمام تودشکچو، خسرو آقا و حمام وزیر اشاره کرد. وان حمام لقب مشهورترین حمام شهر اصفهان متعلق به همام شیخ بهایی واقع در خیابان عبدالرزاق است. حمام تاریخی شیخ بهایی در مجاورت امامزاده درب امام یا بقعه امام درب بین جامع و مسجد هارونیه در بازار قدیمی قرار دارد. قدمت تاریخی حمام شیخ بهایی از گذشته تاکنون به دوره صفویه باز می گردد. یکی از علمای عصر صفوی به نام شاه عباس اول در سال 1025 میلادی دستور ساخت حمام شیخ بهایی را صادر کرد. حدود سال 88 رسائل و کتب شیخ عباس صفوی بر جای مانده است که مهارت وی را در منطق و ریاضیات و فلسفه ثابت می کند.در زمان های قدیم در ایران حمام های مختلفی وجود داشته که هر کدام بر اساس نوع خاصی از معماری طراحی شده اند.با توسعه جوامع بشری و رونق زندگی شهری، حمام ها از دولتی به خصوصی تبدیل شدند. بیشتر حمام‌های باقی‌مانده از دوره‌های گذشته تغییر کرده و به یک مکان فرهنگی از جمله میخانه و موزه تبدیل شده‌اند. حمام شیخ بهایی بنایی تاریخی در مرکز شهر اصفهان است. این حمام اسرارآمیز به دلیل داشتن رازی در مورد گرمایش شهرت زیادی به دست آورده است. حمام شیخ بهایی در گذشته متعلق به افراد مختلفی بوده و به مرور زمان به میراث فرهنگی اصفهان تبدیل شد. مجتمع حمام شیخ بهایی آخرین بار در سال 2017-2019 بازسازی شده است. بهتر است بدانید حمام تاریخی شیخ بهایی در تاریخ 8 تیر 1377 به شماره 2063 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.حمام شیخ بهایی دارای دو سر بزرگ است. حمام در دوران صفویه دوران نبوغ و شکوفایی معماری ایران به شمار می رود. حمام شاه بهایی مانند حمام‌های باقی‌مانده از دوران‌های مختلف، از منظر رمز و راز طراحی شده است. فضای اصلی سرویس بهداشتی شامل هنرستان، فضای آزاد و در وسط می باشد.یکی از ویژگی های بارز معماری حمام شیخ بهایی داشتن دو شیر آب بزرگ است.کلاه ایمنی گارمابه برای جنسیت های مختلف به گونه ای طراحی شده بود که یک کلاه مخصوص خانم ها و دیگری مخصوص آقایان بود. نوع آتش خانه حمام شیخ بهایی با سایر حمام های تاریخی متفاوت است. در واقع وجه تمایز اصلی حمام شیخ بهایی با حمام های متعلق به دوران گذشته، سیستم گرمایش است. شایان ذکر است حمام شیخ بهایی مجهز به حوض، گاوصندوق و آب انبار است. راز گرمایش حمام شیخ بهایی راز سیستم گرمایش حمام شیخ بهایی یکی از ویژگی های منحصر به فرد معماری حمام شیخ بهایی سیستم گرمایش متمایز است. در سال های اولیه ساخت حمام شیخ بهایی، آب و هوای لازم حمام با شعله گرم می شد. کارایی سیستم گرمایش حمام شیخ بهایی تا اواسط دوره پهلوی ادامه داشت. پس از خاموش شدن شمع، آب قابلمه به نقطه جوش نرسیده است. عامل اصلی خاموش شدن شمع، تخریب بخشی از سازه حمام طی تحقیقات محققان خارجی بود. بر اساس برخی روایات، دلیل گرم کردن حمام به سیستم لوله های سفالی برمی گردد.این لوله در قسمت میانی حمام و آب انبار مسجد جامع قرار دارد.در طی شناسایی سیستم لوله سفالی، محققان به این نتیجه رسیدند که دلیل گرم شدن حمام توسط مشعل مکش طبیعی است. مکش طبیعی به عنوان منبع گرما با هدایت گازهایی مانند اکسید گوگرد و متان به داخل مشعل کابینت حمام باعث تشکیل شعله شده است. در سال های اخیر کشورهای پیشرفته از گازهای زائدی به نام بیوگاز برای تولید سوخت استفاده می کنند. برخی از محققان معتقدند که گازهای محترقه برای اشتعال مستقیماً از مواد زائد موجود در حمام می آید. همچنین حمام شیخ بهایی در کنار عصارخانه جمال اصفهان قرار دارد. بنابراین به احتمال زیاد سوخت مورد نیاز حمام از نفت آثار خانه تامین می شده است و علیرغم نظریات مختلفی که در مورد راز شعله حمام مطرح شد، تحقیقاتی در مورد حمام انجام شد تا به پاسخ قانع کننده ای دست یافت. . یک مخترع مشهدی در راستای تکثیر حمام گام برداشت. هدف از شبیه سازی حمام کشف اسرار حمام شیخ بهایی بوده است. به گفته محقق مشهدی، طلا منبع حرارت است.طلا به عنوان رساناترین فلز انتقال حرارت در نظر گرفته می شود و برای تولید نیروی زیاد به حرارت کمی نیاز دارد.نظریه ای که بازپرس مشهد درباره منبع اصلی گرمابه برای جلوگیری از سرقت های احتمالی مطرح کرده بود تایید نشد. با این حال وی توانست در سال های 2006 و 2007 دو مدال طلا از سوئیس و مسکو دریافت کند. آب و هوای غالب در این استان معتدل و متمایل به سرد است. در گرم ترین فصل سال دمای هوا 39 درجه سانتیگراد است و در زمستان دمای هوا به طور قابل توجهی به منفی 18 درجه کاهش می یابد و با توجه به آب و هوا، این زمان مناسب ترین زمان برای سفر به اصفهان و زیارت همام شیخ است. با معماری منحصر به فرد صفوی در فصل بهار و پاییز. در این فصول دمای هوا معتدل و میزان آلودگی هوا کمتر است. زمان بازدید از حمام شیخ بهایی مسیر دسترسی به حمام شیخ بهایی اصفهان – خیابان عبدالرزاق – کوچه شیخ بهایی – بازار قدیم – حمام شیخ بهایی.